Μυστήριο Βάφτισης

Έλληνες Ορθόδοξοι γονείς για να βαπτίσουν το παιδί τους, πρέπει να ενεργήσουν ως εξής:

α) Σε όποιον Ναό και αν τελέσουν το Μυστήριο, πρέπει να προκαθορίσουν εγκαίρως την ημέρα και ώρα τέλεσής του με τον Εφημέριο.

β) Τουλάχιστον μία εβδομάδα πρίν τη Βάπτιση πρέπει οι γονείς να προσκομίσουν στον Εφημέριο την πρωτότυπη Ληξιαρχική Πράξη Γέννησης του παιδιού, η οποία έχει εκδοθεί από το Δήμο στον οποίο έχει δηλωθεί η γέννησή του (συνήθως φέρει την ένδειξη «ΓΙΑ ΒΑΠΤΙΣΗ»).

γ) Για την τέλεση του Μυστηρίου του Βαπτίσματος σε άλλη Ενορία, ο Εφημέριος πρέπει να μεταβιβάσει τη Ληξιαρχική Πράξη Γέννησης του παιδιού στο Ναό που θα τελεστεί το Μυστήριο.

δ) Ο Ιερέας που τελεί το Μυστήριο εκδίδει Δήλωση Βαπτίσεως.

ε) Η Δήλωση Βαπτίσεως κατατίθεται εντός μηνός στο Ληξιαρχείο του Δήμου που έχει δηλωθεί η γέννηση του παιδιού.

στ) Σε περίπτωση που η Βάπτιση τελεστεί εκτός Ενορίας, η δήλωση Βαπτίσεως προσκομίζεται στην Ενορία του Νεοφώτιστου, για να καταχωρηθεί στο οικείο Βιβλίο και στη συνέχεια, κατατίθεται στο Ληξιαρχείο του Δήμου.

ζ) Ανάδοχος δεν μπορεί να γίνει αλλόδοξος ή αλλόθρησκος, αλλά ούτε και Ορθόδοξος που έχει τελέσει μόνο πολιτικό Γάμο.

η) Τέκνα προερχόμενα από γονείς που έχουν τελέσει μόνο πολιτικό γάμο βαπτίζονται εφόσον ο Ανάδοχος εγγυάται την κατήχηση του νεοφωτίστου.

Ειδικές περιπτώσεις:

α. Σε περίπτωση που η Ληξιαρχική Πράξη Γεννήσεως αναφέρει ήδη όνομα παιδιού, δεν επιτρέπεται κατά την Βάπτιση να δοθεί διαφορετικό από αυτό ή να προστεθεί άλλο μαζί με αυτό.

β. Σε περίπτωση που με δικαστική Απόφαση, την επιμέλεια του παιδιού έχει ο ένας γονέας ή κηδεμόνας, για την τέλεση του Μυστηρίου και την ονοματοδοσία απαιτείται Υπεύθυνη Δήλωση του ετέρου γονέα ότι συμφωνεί ή σε κατάσταση Κηδεμονίας, ότι συμφωνούν και οι δύο γονείς.

γ. Σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων, το Βάπτισμα ή η Ονοματοδοσία μπορούν να γίνουν κατόπιν Δικαστικής Αποφάσεως.

Προσοχή! Δικαστική Απόφαση η οποία αναθέτει μόνο την επιμέλεια του τέκνου, προσωρινή ή μή, στον ένα εκ των δύο γονέων, δεν αρκεί για την τέλεση Βαπτίσεως.

δ. Για κάθε περίπτωση, πρίν το βάπτισμα ανηλίκου, οι γονείς πρέπει να προσκομίσουν την αστυνομική τους ταυτότητα, για την συμφωνία των στοιχείων τους με τη Ληξιαρχική πράξη γεννήσεως του παιδιού, και να υπογράψουν ενώπιον του Ιερέα για το όνομα του παιδιού. Σε περίπτωση απουσίας ενός γονέως, η τέλεση του Μυστηρίου του Βαπτίσματος επιτρέπεται μόνο όταν ο έτερος γονέας προσκομίσει θεωρημένο αντίγραφο είτε της Ληξιαρχικής Πράξης Θανάτου είτε της σχετικής δικαστικής απόφασης, βάσει των οποίων ο γονέας που απουσιάζει κηρύττεται ρητώς άφαντος ή έκπτωτος από τη γονική μέριμνα.

ε. Σε περίπτωση απουσίας του ενός γονέα λόγῳ ευλόγου κωλύμματος (ασθενείας, αποδημίας κ.λπ.), η Βάπτιση τελείται μόνον εφόσον εκ μέρους του απόντος γονέα υποβληθεί είτε βεβαίωση ενώπιον συμβολαιογράφου είτε υπεύθυνη δήλωση με το γνήσιο της υπογραφής θεωρημένο, ότι συγκατατίθεται για τη βάπτιση του τέκνου του κατά το Ορθόδοξο δόγμα και με το συγκεκριμένο όνομα.

στ. Σε περίπτωση διάστασης ή διαζυγίου ή όταν η μητέρα επικαλείται διαφορετικό πατέρα από τον αναγραφόμενο στη Ληξιαρχική Πράξη Γεννήσεως, χρειάζεται οπωσδήποτε η γραπτή συγκατάθεση του γονέα ή σε περίπτωση προσβολής της πατρότητας ή εκούσιας αναγνωρίσεως του τέκνου, λαμβάνεται ως πατέρας ο προσδιοριζόμενος από το Ληξιαρχείο, με νεώτερη σημείωση και διόρθωση της Ληξιαρχικής Πράξης Γεννήσεως.

ζ. Σε περίπτωση άγαμης μητέρας, επειδή αυτή ασκεί μόνη της τη γονική μέριμνα, χρειάζεται να υποβάλει μία Υπεύθυνη Δήλωση του Ν. 1599/86, με θεωρημένο το γνήσιο της υπογραφής της, στην οποία να δηλώνει υπευθύνως ότι ασκεί αποκλειστικώς τη γονική μέριμνα στο ανήλικο τέκνο της, ότι δεν υφίσταται δικαστική απόφαση η οποία να απονέμει δικαίωμα ασκήσεως γονικής μέριμνας και στον πατέρα του ανήλικου τέκνου, και τέλος ότι επιθυμεί το ανήλικο τέκνο της να βαπτισθεί κατά το Ορθόδοξο δόγμα και να λάβει το συγκεκριμένο όνομα.

1. Η επιλογή θρησκεύματος και ονόματος για το ανήλικο τέκνο από τους γονείς του εντάσσεται στο πλαίσιο της άσκησης της γονικής μέριμνας. Σύμφωνα με το άρθρο 1510 του Αστικού Κώδικα: «Η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού (……)». Απόρροια της
διάταξης αυτής είναι η υποχρέωση των Εφημερίων να διαπιστώσουν την κοινή βούληση των δύο συζύγων να βαπτισθεί το παιδί τους κατά το Ορθόδοξο δόγμα και να λάβει συγκεκριμένο όνομα. Η κοινή αυτή βούληση των δύο γονέων πρέπει να διαπιστώνεται από τον Εφημέριο, ο οποίος πρόκειται να τελέσει την βάπτιση πριν την έναρξη του Μυστηρίου.

2. Η κοινή βούληση των δύο γονέων μπορεί να διαπιστωθεί προφορικά, ο πλέον όμως, επίσημος και δεσμευτικός τύπος είναι να υπογράψουν από κοινού, μαζί με τον ανάδοχο και τον Εφημέριο, τη Δήλωση Βάπτισης (η οποία πρόκειται να κατατεθεί στο αρμόδιο Ληξιαρχείο) πριν την έναρξη του Μυστηρίου. Αυτό προϋποθέτει τη φυσική παρουσία και των δύο γονέων στο προς τέλεση Μυστήριο, την οποία οφείλει να διαπιστώνει ο ιερουργός Εφημέριος πριν την έναρξη του Μυστηρίου. Εφ’ όσον είναι και οι δύο γονείς παρόντες, συμφωνούν για την τέλεση του Μυστηρίου του Βαπτίσματος κατά το Ορθόδοξο δόγμα, καθώς και για το όνομα του παιδιού, και εφόσον έχουν υπογράψει τη δήλωση βάπτισης, μπορεί ο Εφημέριος ακωλύτως να τελέσει το Μυστήριο.

3. Σε περιπτώσεις απουσίας του ενός γονέως ο Εφημέριος οφείλει να διερευνήσει την αιτία. Κατά το άρθρο 1510 παράγρ. 2 του Α.Κ. : «Σε περίπτωση όπου η γονική μέριμνα παύει λόγω θανάτου, κήρυξης σε αφάνεια ή έκπτωσης του ενός γονέα, η γονική μέριμνα ανήκει αποκλειστικά στον άλλο». Συνέπεια της διάταξης αυτής είναι ότι εφ’ όσον με ληξιαρχική πράξη θανάτου αποδεικνύεται ο θάνατος του ενός γονέως, ή με δικαστική απόφαση κηρύσσεται ρητά αυτός άφαντος ή έκπτωτος από τη γονική μέριμνα, τότε ο Εφημέριος μπορεί να τελέσει το Μυστήριο του Βαπτίσματος παρουσία του άλλου γονέως, ο οποίος είναι αποκλειστικά αρμόδιος να συγκατατεθεί στη Βάπτιση κατά το Ορθόδοξο δόγμα και να επιλέξει όνομα για τον ανήλικο. Στις περιπτώσεις αυτές απαιτείται θεωρημένο αντίγραφο είτε της ληξιαρχικής πράξης θανάτου, είτε της σχετικής δικαστικής απόφασης. Επίσης, στις περιπτώσεις αυτές και ιδίως ως προς το όνομα του βαπτιζόμενου/νης, ισχύει μόνο η βούληση του γονέως που πλέον αποκλειστικά ασκεί τη γονική μέριμνα.

4. Σε περίπτωση απουσίας του ενός γονέως λόγω ευλόγου κωλύματος (ασθένεια, αποδημία, κ.λπ.), ο Εφημέριος μπορεί να προχωρήσει στην τέλεση του Μυστηρίου του Βαπτίσματος, εφ’ όσον εκ μέρους του απόντος γονέως υποβληθεί είτε βεβαίωση ενώπιον συμβολαιογράφου, είτε υπεύθυνη δήλωση με θεωρημένο το γνήσιο της
υπογραφής, ότι ο απών γονέας συγκατατίθεται στην Βάπτιση του τέκνου του κατά το Ορθόδοξο δόγμα και με συγκεκριμένο όνομα. Σε περίπτωση κατά την οποία δεν προσκομισθεί τέτοιο έγγραφο, ακόμη και αν προφορικά οποιοιδήποτε μάρτυρες βεβαιώνουν σχετική βούληση του απόντος γονέως, δεν επιτρέπεται η τέλεση της βάπτισης.

5. Σε περίπτωση κατά την οποία οι γονείς διαφωνούν ως προς το όνομα, ιδίως εάν βρίσκονται σε διάσταση ή έχουν διαζευχθεί, τότε δεν επιτρέπεται να τελεστεί η βάπτιση. Κατά το άρθρο 1512 του Α.Κ.: «Αν οι γονείς διαφωνούν κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας, και το συμφέρον του τέκνου επιβάλλει να ληφθεί απόφαση, αποφασίζει το δικαστήριο». Συνέπεια του άρθρου αυτού είναι το ότι σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων ως προς το όνομα, μπορεί να τελεστεί η βάπτιση, μόνον εάν υφίσταται δικαστική απόφαση, η οποία να επιτρέπει τη Βάπτιση του τέκνου κατά το Ορθόδοξο δόγμα και με συγκεκριμένο όνομα, το οποίο να προσδιορίζεται ρητά στη δικαστική απόφαση.

Προσοχή! Δικαστική απόφαση η οποία αναθέτει στον έναν από τους δύο γονείς μόνο την επιμέλεια του τέκνου, προσωρινή ή μη, δεν επαρκεί για την τέλεση βάπτισης.

6. Στην περίπτωση που οι σύζυγοι είναι σε διάσταση ή έχουν διαζευχθεί, και η μητέρα του ανηλίκου τέκνου επικαλείται το ότι πατέρας του τέκνου είναι άλλος από τον αναγραφόμενο στην ληξιαρχική πράξη γέννησης, ο ισχυρισμός της μητέρας δεν παράγει νομικά αποτελέσματα. Για την τέλεση της βάπτισης απαιτείται η συγκατάθεση του πατέρα, το όνομα του οποίου αναγράφεται στην ληξιαρχική πράξη και μόνο. Σε περίπτωση προσβολής της πατρότητας ή εκούσιας αναγνώρισης του τέκνου, μόνον εφ’ όσον υφίσταται σχετική σημείωση και διόρθωση στη ληξιαρχική πράξη γέννησης είναι δυνατό να διαπιστωθεί ως πατέρας ο προσδιοριζόμενος από την νεότερη σημείωση.

7. Κατά το άρθρο 1945 του Α.Κ.: «Η γονική μέριμνα του ανήλικου τέκνου που γεννήθηκε και παραμένει χωρίς γάμο των γονέων του ανήκει στη μητέρα του. Σε περίπτωση αναγνώρισής του, αποκτά γονική μέριμνα και ο πατέρας, που όμως την ασκεί αν έπαψε η γονική μέριμνα της μητέρας ή αν αυτή αδυνατεί να την ασκήσει για νομικούς ή
πραγματικούς λόγους. Με αίτηση του πατέρα το δικαστήριο μπορεί και σε κάθε άλλη περίπτωση, και ιδίως αν συμφωνεί η μητέρα, να αναθέσει σ’ αυτόν την άσκηση της γονικής μέριμνας ή μέρους της, εφόσον αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον του τέκνου. Σε περίπτωση δικαστικής αναγνώρισης, στην οποία αντιδίκησε ο πατέρας, αυτός δεν ασκεί γονική μέριμνα ούτε αναπληρώνει τη μητέρα στην άσκησή της. Το δικαστήριο μπορεί, αν το επιβάλλει το συμφέρον του τέκνου, να αποφασίσει διαφορετικά με αίτηση του πατέρα, εφόσον έπαψε η γονική μέριμνα της μητέρας ή αυτή αδυνατεί να την ασκήσει για νομικούς ή πραγματικούς λόγους ή υπάρχει συμφωνία των γονέων». Τα παραπάνω πρακτικά σημαίνουν ότι σε περίπτωση άγαμης μητέρας, επειδή αυτή ασκεί μόνη της τη γονική μέριμνα, εκτός αν δικαστική απόφαση ορίζει άλλα, πραγματοποιείται η Βάπτιση και δίνεται όνομα κατά τη βούληση της άγαμης μητέρας. Προκειμένου να διασφαλισθεί ότι δεν υφίσταται δικαστική απόφαση με την οποία ασκεί γονική μέριμνα στο τέκνο και ο πατέρας, η άγαμη μητέρα υποχρεούται στη συμπλήρωση σχετικής Υπεύθυνης Δήλωσης του Ν. 1599/86 με θεωρημένο το γνήσιο της υπογραφής της, στην οποία θα δηλώνει υπεύθυνα ότι ασκεί αποκλειστικά τη γονική μέριμνα στο ανήλικο τέκνο της, ότι δεν υφίσταται δικαστική απόφαση η οποία να απονέμει δικαίωμα άσκησης γονικής μέριμνας και στον πατέρα του ανήλικου τέκνου και τέλος ότι επιθυμεί το ανήλικο τέκνο της να βαπτισθεί κατά το Ορθόδοξο δόγμα και να λάβει συγκεκριμένο όνομα.

8. Σε περίπτωση κατά την οποία οι γονείς τού προς βάπτιση τέκνου δεν είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι, απαιτείται Υπεύθυνη Δήλωση, ξεχωριστή από τον κάθε γονέα, με θεωρημένο το γνήσιο της υπογραφής, στην οποία ο κάθε γονέας ξεχωριστά θα δηλώνει ότι επιθυμεί τη Βάπτιση του τέκνου του κατά το Ορθόδοξο δόγμα και με συγκεκριμένο όνομα.

9. Σε περίπτωση που έχει προηγηθεί ονοματοδοσία, γεγονός το οποίο σημειώνεται στην προσκομιζόμενη Ληξιαρχική Πράξη Γέννησης του τέκνου, δεν επιτρέπεται να αλλάξει το δοθέν κατά την ονοματοδοσία όνομα. Επομένως, δεν επιτρέπεται να προστεθεί άλλο όνομα στο αρχικώς δοθέν, ή, σε περίπτωση δύο ονομάτων, να αφαιρεθεί το ένα. Σε οριακές περιπτώσεις, ιδίως όταν οι γονείς ασκούν αφόρητη πίεση για μεταβολή του ονόματος που δόθηκε κατά την ονοματοδοσία, απαιτείται υπεύθυνη δήλωση, ξεχωριστή από τον κάθε γονέα, με θεωρημένο το γνήσιο της υπογραφής, όπου υπεύθυνα θα δηλώνει ξεχωριστά ο κάθε γονέας ότι επιθυμεί το παιδί του να βαπτιστεί κατά το Ορθόδοξο δόγμα και να λάβει συγκεκριμένο όνομα, άλλο από το αναγραφόμενο στην πράξη ονοματοδοσίας.

Προειδοποίηση: Εφ’ όσον η Δήλωση Βάπτισης αναγράφει άλλο όνομα, άσχετο από αυτό της ονοματοδοσίας, το αρμόδιο Ληξιαρχείο παραπέμπει τους γονείς στο αρμόδιο Πρωτοδικείο για έκδοση δικαστικής απόφασης, η οποία θα διευκρινίζει ποιό από τα δύο ονόματα ισχύει.

10. Έχει αναφερθεί ότι, σπανιότατα βέβαια, ιδίως για συναισθηματικούς λόγους, κατόπιν πίεσης λόγω της παρουσίας κάποιου παππού ή γιαγιάς, οι γονείς τού προς βάπτιση τέκνου ζητούν από τον Εφημέριο να γράψει μεν στο Βιβλίο Βαπτίσεων και στη Δήλωση Βάπτισης ένα όνομα, να εκφωνήσει δε, τόσο στην κατήχηση, όσο και στην τριπλή κατάδυση, το όνομα αυτό και το όνομα του παρευρισκόμενου παππού ή γιαγιάς «για να το ακούσει» και μόνον. Η πρακτική αυτή, δηλαδή να μην καταγράφονται και τα δύο ονόματα στα επίσημα έγγραφα, ενέχει τον κίνδυνο να διωχθεί ποινικά ο Εφημέριος. Επειδή σήμερα είναι σύνηθες στα Μυστήρια η παρουσία φωτογράφου με κάμερα, είναι εύκολη η απόδειξη μιας τέτοιας ενέργειας, με δυσάρεστες συνέπειες για τον Εφημέριο. Κατά συνέπεια, εφιστάται η προσοχή στους Εφημέριους να εκφωνούν αποκλειστικά και μόνον το όνομα το οποίο καταχωρείται στη Δήλωση Βάπτισης και το Βιβλίο Βαπτίσεων του Ιερού Ναού.

1. Οι ενδιαφερόμενοι θα απευθύνονται στον Εφημέριο της κατοικίας τους.

2. Ο Εφημέριος θα κάνει έλεγχο των στοιχείων ταυτότητας και του θρησκεύματος του ενδιαφερόμενου (όπως κάνει έλεγχο στα δικαιολογητικά του Γάμου). Ειδικότερα στο σημείο αυτό: – Ο (η) αιτών (-ούσα) πρέπει να είναι ενήλικος (-κη). Εάν όχι, θα υπογράφουν οι γονείς ή οι σύμφωνα με τον νόμο κηδεμόνες σχετική υπεύθυνη δήλωση. – Θα ελέγχεται η ταυτότητά του (ή το διαβατήριο) για τα πλήρη στοιχεία του (τόπος, χρόνος γέννησης, γονείς, κ.λ.π). Σε πολλές περιπτώσεις θα γίνεται αίτημα προσαγωγής Ληξιαρχικής πράξης γέννησης, εφ’ όσον από το Διαβατήριο ή από άλλα επίσημα έγγραφα δεν αποδεικνύονται απολύτως τα απαιτούμενα στοιχεία. – Για τους αλλοδαπούς θα ελέγχεται ΕΠΑΚΡΙΒΩΣ αν τυχόν έχει προηγηθεί βάπτισμα, προκειμένου να κριθεί αν θα γίνει μόνο ΧΡΙΣΜΑ ή ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΜΑ.

3. Μετά τον έλεγχο αυτό θα υπογράφει ο (η) αιτών (-ούσα) τη σχετική έντυπη αίτηση και θα προσυπογράφει ο Εφημέριος, ο οποίος στη συνέχεια θα διαβιβάζει την αίτηση προς έγκριση στην Ιερά Αρχιεπισκοπή.

4. Ο (Η) Ανάδοχος να είναι του ίδιου φύλου με τον (την) βαπτιζόμενο (-μένη) ή σε κάθε περίπτωση να δίνεται πολλή προσοχή στην ευσέβεια και το ήθος του (της) και στα καθήκοντα που αναλαμβάνει, σε σχέση με τον μέλλοντα να βαπτισθεί.

5. Ο Κατηχητής Ιερέας θα προβεί στη βάπτιση, μόνο όταν κρίνει υπεύθυνα ότι ο Κατηχούμενος είναι έτοιμος, και αφού προηγηθεί σχετική γραπτή άδεια της Ιεράς Αρχιεπισκοπής.

6. Είναι αυτονόητο ότι το Μυστήριο του Βαπτίσματος θα τελείται εντελώς δωρεάν.

7. Μετά την τέλεση του Ιερού Μυστηρίου του Βαπτίσματος ο νεοφώτιστος να κοινωνεί των Αχράντων Μυστηρίων.

8. Το Ιερό Μυστήριο του Βαπτίσματος να μη λαμβάνει μορφή κοινωνικής εκδήλωσης και θεάματος, αλλά να γίνεται με σοβαρότητα, διάκριση και πνευματική αγαλλίαση όπως αρμόζει στο ύφος και τη σημασία του Μυστηρίου.

9. Για όσους βαπτίζονται, το Χρίσμα θα ακολουθεί αμέσως μετά το Μυστήριο του Βαπτίσματος, ενώ στην περίπτωση που ο προσερχόμενος στην Ορθόδοξη Εκκλησία προέρχεται από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, θα τελείται μόνον το Μυστήριο του Χρίσματος, αφού, βέβαια, προηγείται απ’ αυτόν η υπογραφή σχετικού λίβελλου.

10. Όπως είναι φυσικό και όπως γίνεται και για τους Γάμους, τα ξενόγλωσσα πιστοποιητικά, έγγραφα, κ.λ.π. θα ζητούνται μεταφρασμένα και κυρωμένα νομίμως από το Υπουργείο Εξωτερικών.